HAFIZA YÜRÜYÜŞÜ NEDİR?

Amsterdam’da bulunan Anne Frank House/Anne Frank Müzesi tarafından geliştirilen ve SEHAK eğitmenleri tarafından Türkiye’ye uyarlanan Hafıza Yürüyüşü yöntemi en basit şekliyle bir tür belgesel film atölyesi olarak tanımlanabilir.

Keşfet

Hafıza Yürüyüşü, Avrupa ve Balkanlar’da gençleri hedef alırken, onlara anıtlar üzerinden tarihi ve bugünü düşünme ve daha da önemlisi düşündürme fırsatı sağlıyordu. Eğitim katılımcısı gençler ele aldıkları anıtları sokak röportajları ile tartışmaya açıyor, sokaktaki insanlar için ne ifade ettiği ve anlamları ile üzerine düşünmelerini ve konuşmalarını teşvik ediyor, dahası izleyiciyi eleştirel, çok sesli bir anlatı ile düşünmeye sevk ediyordu. Avrupa ve Balkanlar’da pek çok ülkede en çok da gençlerle, hatırlama kültürü malzemeleri yani anıtlar hakkında çekilen belgesel filmleri bizler de Türkiye’de katılımcılarla çekecek, metodu uygulayacaktık.

Bu yürüyüşleri örgütlemek için öncelikle projenin ortağı Anne Frank House ile bir araya gelmek ve yöntem hakkında bilgi edinmek gerekiyordu. İşte bu amaçla 2018 yılının Şubat ayında SEHAK’ın bir araya getirdiği 8 kişilik bir eğitmen adayı grubu olarak Anne Frank House eğitimenleri ile Berlin’de bir araya gelmek üzere yola çıktık. Amadeu Antonio Vakfı’nın ev sahipliğinde gerçekleşen bu 5 günlük eğitim, yalnızca bize yöntemi tanıtmakla kalmadı aynı zamanda Türkiye ve gerçekleri üzerine düşünmemizi de sağladı. Elbette, Avrupa’da II. Dünya Savaşı başta olmak üzere tarihin farklı karanlık zamanlarına, savaşa, ırkçılığa, ayrımcılığa, sömürgeciliğe dair bir yüzleşme ve hatırlama/hatırlatma kültürü mevcuttu. Peki ama hatırlama ve yüzleşme kültürünün olmadığı ve hatta yadsındığı Türkiye’de bu nasıl mümkün olacaktı?

Bu sorunun ışığında, aylar süren çalışmalar ve atölyelerde eğitim metodunu Türkiye’ye uyarlamaya çalıştık. Ve sonunda Türkiye’de hatırlama/hatırlatma kültürü olmadığına göre bunun yerine var olan unutma/unutturma kültürüne eleştirel bakmanın doğru olacağına karar verdik. İşte bu kararla bizler geliştirdiğimiz metot içinde vereceğimiz eğitimlerde anıtlar yerine mekânlara, bölgelere odaklanmaya, silinen/değiştirilen/dönüştürülen hafızaya ışık tutmaya ve hatırlatmaya çalıştık. Değiştirlen, dönüştürülen, hafızası silinmeye çalışılan mekânlara, bölgelere, mahallelere odaklandığımız Hafıza Yürüyüşü eğitimleri ile en çok da resmi tarih anlatısının yok saydığı “ötekileri” ve “ötekilerin mekânlarını” ortaya çıkarmayı hedefledik.

Hafıza Yürüyüşü’nü benzerlerinden ayıran en önemli unsurlardan biri aslında katılımcıların bakış açılarına, öznelliklerine verdiği özel önemdir. Yürüyüş sonunda hazırlanan belgesel filmlerin içeriği, kurgusu, çekimleri ve röportajları bizzat katılımcılar tarafından gerçekleştirilirken, deneyimli eğitmenlerin mentorluğunda kendi öznellik ve bakış açılarını filmlerine yansıtmaları mümkün olmaktadır. Çağdaş, çoğulcu, farklı fikirlere saygılı ve çok sesli bir dünyayı mümkün kılmanın bir adımı olarak gördüğümüz Hafıza Yürüyüşü eğitimi katılımcıları, kendi seslerini ve bakış açılarını yansıtmakta özgür oldukları filmleri ile eleştirel bir çok sesliliği yansıtırlar.

Berlin'de hafıza yürüyüşü sokak röportajı

01

Eğitime katılmak üzere seçilen katılımcılar, eğitime katılmadan önce bir ev ödevi ile çalışmaya başlar. Bu ev ödevi, üzerine çalışılacak konu, mekan, bölge hakkında tanıtıcı bir özet metin, kaynakça ve eğitim öncesinde düşünmeye başlamalarını teşvik edecek bir soru setini kapsar.

02

Eğitmenler, mentorlar ve deneyimli bir yönetmen eşliğinde gerçekleştirilen HAFIZA YÜRÜYÜŞÜ Eğitimi 5 gün sürer.

03

Eğitimin ilk gününde çeşitli interaktif çalışma metotları ile katılımcılar hafıza, mekân ve mekân hafızası konularında teorik bir eğitim alırken, sosyal bilimlerin farklı yaklaşımlarından kuramsal yaklaşımlarla tanıştırılırlar.

04

Eğitimin ikinci gününde katılımcılar, mülakat tekniklerini öğrenir, bunun yanı sıra kamera, ışık, ses gibi teknik konuları içeren bir eğitim ile profesyonel çekim yapma becerisi de edinecekleri bir gün geçirirler. Grup çalışması içinde tartışmayı ve uzlaşmayı deneyimlerken, yapacakları röportajların sorularını, filmlerinin bakış açısını, odak noktasını, tartışmaya açmak istedikleri ana fikri oluştururlar.

05

Eğitimin üçüncü gününde, katılımcılar bir grup çalışması içinde sahaya çıkar ve ele alınan konu içerisinde bir bölgeye, mahalleye, sokağa ya da mekana giderek, çekim ve röportaj yaparlar.

06

Eğitimin dördüncü günü katılımcılar, film kurgusu eğitimi alarak ardından da filmleri üzerine çalışmaya başlarlar. Ortaya çıkacak Hafıza Yürüyüşü belgeseli, katılımcıların kendi emeklerinin ve zihinlerinin bir ürünüdür. Tam da bu sebeple kurgusundan, montajına, altyazısından, başlığına varıncaya kadar bir film tasarlarlar.

07

Eğitimin beşinci günü katılımcılar, film montajını tamamlayarak, filmi grup olarak izler, tartışır, hedefledikleri eleştirel bakış açısına uygun hale getirmek üzere çalışarak filmlerini bitirirler. Eğitim hakkında yapılan bir geri bildirim oturumu ile eğitim sona erer.